Michał Kozak

Michał (Mychajło) Kozak urodził się 30 września 1932 roku we wsi Hrebenne, pow. Rawa Ruska, syn Grzegorza i Kseni, z d. Peczynka. Ukończył szkołę podstawową w Hrebennej, kontynuował naukę w Rawie Ruskiej. W 1947 roku w ramach akcji „Wisła”, wysiedlony wraz z rodziną na ziemie zachodniej Polski. W 1953 roku ukończył gimnazjum w Toruniu, cztery lata później Politechnikę Gdańską. Był działaczem Ukraińskiego Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego (UTSK), w którym działalność rozpoczął jeszcze w czasach studenckich. W 1956 roku został wybrany delegatem na I Zjazd UTSK w Warszawie. W latach 1957–1958 pełnił funkcję przewodniczącego koła UTSK w Szczecinie. Zaraz po studiach rozpoczął pracę w Zakładzie Telekomunikacji, następnie podjął pracę nauczyciela w Technikum Łączności w Szczecinie, w którym był kierownikiem szkolnej pracowni, później został zastępcą dyrektora.

W 1962 roku ożenił się z Katarzyną Fedyk, studentką Nauczycielskiego Studium Filologii Ukraińskiej w Szczecinie, z którą miał córkę i syna. Po ukończeniu Wyższej Szkoły Pedagogicznej na Uniwersytecie Szczecińskim w 1976 roku, rozpoczął pracę w Instytucie Kształcenia Nauczycieli i Badań Naukowych, w którym zajmował się infrastrukturą dydaktyczną w procesie edukacyjnym. Od 1981 roku pracował jako metodyk nauczania. W 1985 roku przeszedł na emeryturę. Po czterech latach przeniósł się z małżonką do Przemyśla, bardzo aktywnie działał na rzecz mniejszości. Współpracował z prasą ukraińską, gromadził materiały i dokumenty związane z historią, społecznością i dziedzictwem kulturowym Ukrainy. Po przekształceniu UTSK w Związek Ukraińców w Polsce w 1990 roku, kontynuował swoją aktywność w stowarzyszeniu. Zaangażował się także społecznie na rzecz Towarzystwa Ukraińskiego Domu Ludowego i Towarzystwa Nauczycieli Ukraińskich. Był honorowym członkiem Ukraińskiego Towarzystwa Medycznego w Polsce, współorganizatorem i uczestnikiem seminariów tej organizacji. Utworzył Towarzystwo Bractwa Przemyślańskiego oraz Zakarpackiego Stowarzyszenia Ukraińców w Toronto.

W 1998 roku uczestniczył w VII Światowym Kongresie Ukraińców w Toronto oraz w pracach Komisji Praw Człowieka. Był sekretarzem i współorganizatorem I Zjazdu Przemyskiego (1994 roku). Redaktor publikacji „Kongres Przemyski”, w której zawarto materiały z konferencji naukowej „Przemyśl i ziemia przemyska przez wieki”.

Był autorem wielu artykułów prasowych, oraz publikacji. Redaktorem sześciu pierwszych numerów „Peremyśki Dzwony”. W 1995 roku, na prośbę Kapituły Przemyskiej, Michał i jego żona Katarzyna podjęli się zebrania dokumentów, do wydania pamiętników: „I stwerdy diło ruk naszych” oraz „Kazań” ks. S. Dziubyny (Lwów, 1997 roku). Niestrudzenie dokumentował najnowszą historię Przemyśla, czego efektem była praca „Pamiętaj o Panu duszy Twoich sług”, która ukazała się w 2002 roku. Michał Kozak zebrał w niej relacje naocznych świadków, zawarł materiały dokumentalne o cierpieniach przemyskiej eparchii Ukraińskiego Kościoła Greckokatolickiego w latach 40. XX wieku. Jako pierwszy z badaczy przedstawił informacje o mordach i represjach biskupów, księży i ich rodzin w Przemyślu. Dzięki jego pionierskiej pracy opinia publiczna oraz badacze tematyki, mogli zapoznać się i zrozumieć mało znane fakty z historii Ukraińców na Zakarpaciu. Przez wiele lat, w Domu Ludowym w Przemyślu prowadził cotygodniowe spotkania grupy dyskusyjnej „Rozmowa ukraińska”, podczas których rozmawiano nie tylko o wydarzeniach historycznych, ale także o aktualnych tematach ukraińskiego życia publicznego i politycznego.

W 2006 roku wydał książkę „Przeszłość i teraźniejszość. Kobylnica Wołoska i Ruska”, poświęconą pamięci rodziców żony: Konstantinowi i Katerynie. W kolejnym roku monografię: „Niestrudzony Duszpasterz”, o niezłomnym szczecińskim księdzu greckokatolickim Włodzimierzu Borowcu. W 2010 roku ukazała się kolejna monografia M. Kozaka, tym razem poświęcona rodzinnej wsi autora „Hrebenne w II wojnie światowej”. Książkę dedykował swoim rodzicom: Kseni i Hryhoriyowi Kozakom. Ostatnią książką Michała Kozaka była „Na ścieżce życia”, wydana w Przemyślu w 2013 roku, w której omówił swój dorobek, podsumował swoje życie, powołanie, misję w służbie rodzinie, narodowi oraz Kościołowi. Zmarł 12 stycznia 2020 roku w obecności żony Katarzyny w swoim domu w Przemyślu.

O autorze